گندم از جمله محصولات زراعی است که آفات و بیماریهای مختلفی دارد. یکی از بیماریهای گندم، پوسیدگی ریشه گندم است که اگر مدیریت نشود، ممکن است خسارات زیادی را به همراه داشته باشد. ما در این مقاله قصد داریم درباره پوسیدگی ریشه گندم و راه‌های مدیریت آن صحبت کنیم.
پوسیدگی ریشه گندم چیست؟
پوسیدگی ریشه گندم توسط چندین قارچ مختلف ایجاد می‌شود که به ریشهها و بافت طوقه گیاهان گندم حمله کرده و به آن‌ها آسیب وارد می‌کنند. در گیاهان آسیب دیده، بافت طوقه و ریشه تخریب شده و جذب آب و مواد مغذی متوقف می‌شود. این امر در سال‌هایی که دمای هوای بالا است و خشکسالی رخ می‌دهد، آشکارتر است.
این بیماری توسط مجموعه‌ای از قارچ‌های خاکی با نام‌های Cochliobolus sativus، Fusarium culmorum و F. graminearum ایجاد می‌شود. هاگ‌های این قارچها در خاک جوانه می‌زنند و گندم‌ها به دنبال جوانه زدن آن‌ها، آلوده می‌شوند. هاگ‌ها در بافت بیمار تولید می‌شوند و توسط باد، آب، کشت و دانه‌های آلوده پخش می‌شوند. آلودگی‌های بیشتر در طول فصل رشد ادامه می‌یابد و هاگ‌های جدیدی در قسمتهای گیاه بالغ تولید می‌شوند. هاگ‌ها ممکن است برای چندین سال در خاک زنده بمانند.
انواع پوسیدگی ریشه گندم
پوسیدگی ریشه گندم انواع مختلفی دارد که شامل موارد زیر می‌شود:
پوسیدگی ریشه پیتیوم (Pythium Root Rot)
پیتیوم به بافت‌های جوان مانند نوک ریشه و نهال‌های تازه جوانه زده حمله میکند. قارچ پس از ورود به ریشه ممکن است باعث پوسیدگی سریع و به رنگ قهوه‌ای تا سیاه در کل ریشه اولیه شود و حتی ممکن است به سمت بافت ساقه حرکت کند. با خشک شدن خاک، ممکن است ریشههای جدیدی تولید شود و گیاه بهبود یابد یا هرگز علائم بیماری را نشان ندهد. در شرایط مرطوب ناشی از زهکشی ضعیف خاک یا آبیاری بیش از حد، ریشههای بیشتری از بین می‌روند و گیاه ممکن است پژمرده شود، رشدش متوقف شود یا حتی از بین برود و بمیرد.
پوسیدگی ریشه رایج (Common Root Rot)
ظهور لکه معمولا اولین نشانه این پوسیدگی است. عفونت از ریشهها و میانگره‌های زیر طوقه شروع شده و به سمت برگ‌ها حرکت میکند. نهال‌ها ممکن است قبل یا بلافاصله پس از سبز شدن بمیرند؛ حتی اگر فقط آسیب جزئی از خود نشان دهند.
به طور کلی، علائم شامل میرایی (مرگ ناگهانی) نهال‌های در حال ظهور، توقف رشد کلروتیک، کاهش رشد ریشه و پوسیدگی ناحیه طوقه است. عفونت‌های شدید می‌توانند پنجه‌ها را از بین ببرند. پوسیدگی تیره یا قرمز مایل به قهوه‌ای اغلب در میانگره زیر تاج بین تاج و گره دوم یا سوم رخ می‌دهد.
پوسیدگی ریشه خشک یا پوسیدگی فوزاریوم
پوسیدگی ریشه، طوقه و پا توسط چندین گونه فوزاریوم ایجاد می‌شود. این آسیب زمانی رخ می‌دهد که بذر آلوده به فوزاریوم کاشته شود. علائم پوسیدگی ریشه، طوقه و پا شامل ضایعات قهوه‌ای تیره در ریشههای اولیه و ثانویه است. یک ضایعه قهوه‌ای تیره تا قرمز در نزدیکی اولین گره گیاه گندم ظاهر می‌شود. در شرایط مرطوب، قسمت داخلی تاج‌های آلوده، اسفنجی و به شدت پوسیده می‌شود. رشد قارچ صورتی و پنبه‌‌ای ممکن است در قسمتهای پایینی ساقه‌‌های آلوده مشهود باشد. گیاهان آلوده ممکن است زودتر از موعد بمیرند. اگر سرها زنده بمانند، دانه‌ها احتمالا چروک می‌شوند. علائم این پوسیدگی را میتوان از پنجه زنی تا رسیدن محصول مشاهده کرد.
عوامل تاثیرگذار بر روی پوسیدگی ریشه گندم
عوامل زیر می‌توانند بر روی پوسیدگی ریشه گندم نقش داشته باشند:
- خشکسالی و هوای گرم باعث تشدید پوسیدگی ریشه گندم می‌شوند.
- استرس تغذیه‌ای میتواند باعث ایجاد پوسیدگی شود. باید به طور متعادل و با زمان بندی درست از کود استفاده کرد.
- فشردگی خاک رشد ریشه را محدود میکند و با حضور بیش از حد از نیتروژن در شرایط تنش رطوبتی نیز میتواند باعث پوسیدگی ریشه گندم شود.
- آسیب ناشی از سایر بیماریها و آفات از جمله آفاتی که در زیر خاک هستند، میتواند فرایند پوسیدگی ریشه گندم را تسریع کند.
راه‌های مدیریت پوسیدگی ریشه گندم
پوسیدگی ریشه گندم یک مشکل جدی در کشاورزی است که ممکن است به کاهش عملکرد محصول و افت کیفیت آن منجر شود. برای مدیریت پوسیدگی ریشه گندم، میتوان از روش‌‌های مختلف استفاده کرد. در زیر به برخی از این روش‌‌ها با جزئیات توضیح داده شده است:
انتخاب زمین مناسب
انتخاب زمین با دقت بالا و شرایط خاک مناسب میتواند در پیشگیری از پوسیدگی ریشه کمک کند. اطمینان از خواص زمین و مدیریت مناسب آبیاری، بسیار مهم است.
چرخش محصولات
تغییر محصولات کشاورزی در فصل‌‌های مختلف به جلوگیری از انتقال عوامل بیماری زمین و کاهش شدت پوسیدگی کمک میکند.
مدیریت آب
حفظ رطوبت خاک در حد متعادل برای جلوگیری از رشد قارچها و سایر میکروارگانیسم‌‌ها، ممکن است موثر باشد. جلوگیری از رطوبت بیش از حد در خاک نیز از موارد مهم است.
استفاده از ارقام مقاوم
انتخاب ارقام گندم با مقاومت به بیماریهای مختلف از جمله پوسیدگی ریشه، میتواند به کاهش آسیب دیدگی کمک کند.
استفاده از کودهای مغذی و باکیفیت
افزایش حاصلخیزی خاک با استفاده از کودهای مغذی و باکیفیت، به مقاومت گیاهان در برابر بیماریها کمک میکند.
مقابله با آفات
کنترل سایر آفات ممکن است به کاهش احتمال انتقال بیماریها و پوسیدگی ریشه کمک کند.
استفاده از مواد شیمیایی
اگر پوسیدگی ریشه گندم شدید شد و اکثر گیاهان مزرعه را درگیر کرد، میتوان از سموم شمیایی مانند فونگیسیدها و فونگی‌سایدهای فسفونات استفاده کرد.
البته باید به این نکته توجه داشته باشید که درمان پوسیدگی ریشه پس از گسترش آن مشکل است. بهترین کاری که میتوانید انجام دهید، حذف قسمت‌‌هایی از گیاه که در حال مرگ هستند (شامل ریشهها) و ارائه خاک تازه به آن است. مهم است که درمان را به موقع آغاز کنید و از روش‌‌های مناسب برای کنترل پوسیدگی ریشه استفاده کنید.
پوسیدگی ریشه گندم چیست و چطور می‌توانیم آن را مدیریت کنیم؟
پوسیدگی ریشه گندم در واقع یک نوع بیماری گندم است که عامل ایجاد آن، برخی قارچ‌های خاکی هستند. این قارچها به بخش‌های مختلف ریشه گندم حمله می‌کنند و باعث از بین رفتن گیاه گندم می‌شوند. برای مدیریت این بیماری، راه‌های پیشگیری بهتر از راه‌های درمان هستند. تناوب زراعی، استفاده از ارقام مقاوم، مدیریت آب و کوددهی مناسب، از جمله راه‌های مدیریت پوسیدگی ریشه گندم هستند.
برای کوددهی زمین‌های زراعی، باید از کودهای باکیفیت و مغذی استفاده کنید. کودهای کلاته خضراء صاشکو می‌توانند بهترین کود برای زمین‌های کشاورزی شما باشند. شما میتوانید بر حسب محصول و شرایط زمینی که دارید، مناسب‌ترین کود را انتخاب کنید. برای کسب اطلاعات بیشتر، میتوانید با کارشناسان صاشکو در ارتباط باشید. همچنین اگر سوالی دارید، میتوانید در بخش کامنت‌ها سوال خود را بپرسید.
